Kuratorzy zawodowi dźwigają na swoich barkach ciężar wykonywania praktycznej pracy opiekuńczej, wychowawczej i resocjalizacyjnej w terenie. Model osobowościowy kuratora sądowego powinien odpowiadać wymaganiom wynikającym ze specyficznej pracy kuratora z rodziną, małym dzieckiem, dorastającym nieletnim, zdemoralizowanym dorosłym oraz przestępcą.
“Nadzieja przychodzi do człowieka wraz z drugim człowiekiem” – Alighieri DanteOmawiając model osobowościowy kuratora powinno zwracać się uwagę na fakt posiadania przez niego określonej koncepcji siebie i świata. Powinien on odznaczać się:

• łatwością w nawiązywaniu kontaktów,
• ogólną życzliwością, pogodnym usposobieniem,
• brakiem skłonności do moralizowania,
• brakiem oceniania według własnego postępowania, zgodnie z własnym kryterium oceny,
• akceptacją i pomocą podopiecznym jako przeciwstawienie tylko do kontroli zakazów i nakazów,
• taktem w postępowaniu i wiarą w poprawę sytuacji swoich podopiecznych,
• umiejętnością współżycia z innymi, rozwiązywaniem konfliktów.

Talent pedagogiczny, krytycyzm wobec siebie, stanowczość, cechy przywódcze, ogólna życzliwość, umiejętności organizatorskie, osobisty autorytet wynikający z kwalifikacji zawodowych i moralnych oraz humanistyczny stosunek do człowieka. Kurator o takich cechach jest wstanie wpłynąć na swoich podopiecznych, ich rodziców, czy środowisko. Właściwym podejściem do podopiecznego, szczerością w rozmowie, pracowitością, oddaniem sprawie resocjalizacji, dociekliwością, konsekwencją, życzliwym i szczerym podejściem do spraw podopiecznych może zmienić życie podopiecznych i zmniejszać przestępczość. Na pierwszy plan cech osobowościowych należy zaliczyć dobroć, wyrozumiałość, tolerancyjność, łagodność, życzliwość, ale i stanowczość, dyscyplinę, jako cechy niezbędne do osiągnięć i sukcesów w pracy kuratora.

O skuteczności działań pośrednio wiążących się z osobowością kuratora wiążą się:

• cechy zewnętrze kuratora (wygląd, uroda, wzrost, wiek),
• cechy wewnętrzne, w tym: odpowiedni zasób wiedzy interdyscyplinarnej i umiejętność jej wykorzystania w praktyce,
• dobra znajomość środowiska lokalnego,
• postawa kuratora (nie ciągłe moralizowanie i wytykanie błędów, straszenie, ustawiczna kontrola, a wzmacnianie wiary we własne siły i możliwości, ukazywania nawet niewielkich osiągnięć).

Praca kuratora z powierzonymi jego pracy podopiecznymi sprowadza się do organizowania całokształtu procesów zmierzających do podjęcia określonych życiem ról w społeczeństwie. Podstawową metodą pracy kuratora z podopiecznymi jest metoda caseworku. Stosowanie tej metody wymaga od kuratora określonych umiejętności:

• rozładowywania u jednostek lęku, gniewu, niepewności i wprowadzanie jej w atmosferę nadziei, życzliwości, dostrzegania własnych możliwości, akceptacji i zaufania,
• szukania przyczyn ludzkich trudności życiowych przede wszystkim poza jednostką, w wadliwych układach środowiska,
• ułatwianiu podopiecznym zrozumienia sytuacji, w której się znalazły,
• ustaleniu i wskazywaniu na dostępne środki pomocy (informacja, interwencja, ingerencja),
• ułatwianiu podopiecznemu podejmowania decyzji (uaktywnianie, mobilizowanie, wspieranie),
• mobilizowania sił podopiecznego wyzwalającej motywację do podjęcia starań o własną poprawę, zmianę niewłaściwych zachowań, uruchomienie tych sił, które pozwolą podopiecznemu na pokonywanie trudności związanych z własna poprawą (samowychowanie).

Prowadzenie dozoru metodą indywidualnego przypadku jest sztuką, wymagającą od kuratora zdolności twórczych, z czym wiąże się interpretowanie i komentowanie wiedzy w odniesieniu do danej jednostki. Chodzi tu przede wszystkim o intuicje, umiejętności odczuwania podopiecznego i jej reakcji na projektowane działania kuratorskie oraz dużą wiedzę naukową interdyscyplinarną połączoną z wiedzą życiową wiążącą się z dojrzałością psychiczną i społeczną. Nie bez znaczenia jest określanie minimum przeżytych trudności życia rodzinnego, zawodowego i społecznego przyszłego kuratora sądowego.