Ograniczenie wolności alternatywą dla kary więzienia?

Czy kara ograniczenia wolności może być realną alternatywą dla krótkoterminowej kary pozbawienia wolności? Moim zdaniem tak. Uważam jednak, że muszą zostać spełnione następujące warunki:

  • kara musi być realnie i efektywnie wykonywana,
  • musi istnieć dobrze zorganizowana i aktywna służba kuratorska,
  • funkcjonować prawidłowo zorganizowane zaplecze do jej wykonywania, w tym wystarczająca ilość wyznaczonych i pozyskanych do współpracy z sądem zakładów pracy, gdzie wykonywany jest obowiązek pracy na cele społeczne oraz prace na cele społecznie użyteczne – w ramach zamiany nieściągalnej kary grzywny, a także musi ulegać przewartościowaniu mentalność społeczeństwa jeśli chodzi o wykonywanie kar wolnościowych, w tym przede wszystkim kary ograniczenia wolności.
  • kara musi być w jej wykonywaniu uspołeczniona.

Pragnę w tym opracowaniu podzielić się z Państwem swoimi doświadczeniami i przemyśleniami, w zakresie wykonywania kary ograniczenia wolności w polskim systemie prawnym.

Kara ograniczenia wolności wymaga, aby była efektywnie wykonywana, konsekwentnego i skutecznego działania organów postępowania karnego, wykonawczego, tj. sądu i kuratora zawodowego. Orzeczenia muszą być wprowadzane do wykonania zgodnie z wymogiem trybu art. 9 kkw, w sposób sprawny. Musi być przestrzegana terminowość obowiązująca w postępowaniu wykonawczym, obowiązująca oba w/w organy tego postępowania. Skuteczne wykonywanie to znaczy – realne i sprawne wykonywanie orzeczeń sądu, zarówno pod względem formalno-prawnym, ale również merytorycznym. Czy wszędzie, w praktyce orzeczniczej i wykonawczej tak właśnie jest? Sami sobie na to pytanie odpowiedzmy.

Moim zdaniem, właśnie do zadań kuratora zawodowego należy – taki poziom zorganizowania działań, aby skutecznie i terminowo wykonywać orzeczenia sądu dot. kary ograniczenia wolności. Bowiem tylko skuteczne wykonywanie kar, w tym również kar wolnościowych – do których zaliczamy karę ograniczenia wolności, buduje prestiż wymiaru sprawiedliwości i zaufanie do jego działań. Rozumieją to również osoby skazane. Jeżeli osoby te wiedzą o tym i osobiście odczuwają skuteczność tak stawianych wymogów przez organy postępowania wykonawczego – to w większości do tych wymagań się stosują, nie widząc innej alternatywy.

Bardzo ważne, w postępowaniu wykonawczym, to posiadanie przez sądy i służbę kuratorską, w rejonie swojego działania dobrze zorganizowanego zaplecza wykonawczego, w postaci: odpowiedniej ilości miejsc pracy dla skazanych w ramach wykonywania kary ograniczenia wolności. Te kwestie regulują odpowiednie przepisy, jak ustawy i akty prawne wykonawcze. Nie jest jednak moją intencją ich omawianie. Chciałbym się podzielić z Państwem uwagami jak działać, aby te cele osiągać. W mojej praktyce nadzorczej nad wykonywaniem orzeczeń w sądowym okręgu poznańskim, stosowane są okresowe robocze spotkania – szkoleniowe z udziałem: organów samorządów terytorialnych wszystkich szczebli organizacyjnych, przedstawicieli podmiotów i innych zakładów pracy, gdzie wykonywana jest przez skazanych kara ograniczenia wolności. Takie spotkania odbywają się co najmniej raz w roku, w szczególności zaś w okresie po wyborach samorządowych, przy zmianie składów osobowych organów samorządów. Celem tych spotkań jest uświadamianie tym gremiom, że to właśnie środowiska lokalne stanowią zaplecze do wykonywania tej kary, że od stopnia zorganizowania się społeczności lokalnych, zależy skuteczność i efektywność wykonywania kar wolnościowych, że te społeczności mają również wpływ na wychowanie osób skazanych oraz na poziom bezpieczeństwa publicznego w swoim środowisku. Drugim sposobem kontaktu w tym zakresie ze środowiskiem lokalnym to kontakt poprzez media lokalne. Nie unikajmy tego kontaktu. Mamy bowiem wówczas niebywałą okazję zaprezentowania naszej działalności zawodowej. Przecież zawód kuratora sądowego nie jest tak powszechnie znany w tych środowiskach. Możemy przedstawiać nasze spostrzeżenia w zakresie polityki kryminalnej, w rejonie działania oraz przedstawić nasze oczekiwania w tym względzie. Posiadam pewne doświadczenia w tym zakresie z pobytu w innych krajach, jak w USA, czy Wielkiej Brytanii, gdzie dla probacji na pierwszym miejscu jest strategiczny cel – „bezpieczeństwo publiczne”. Myślę, że ten cel jest najważniejszy w życiu społecznym i również w naszych warunkach musi być mocno akcentowany. Kuratorzy dla realizacji swoich zadań służbowych, określonych przez Państwo muszą pozyskiwać zaufanie, przychylność i pomoc środowisk lokalnych, na rzecz których przecież pracują.

Kolejnym elementem polityki karnej powinno być uspołecznienie wykonywania kary ograniczenia wolności. Otóż nie powinno nam zależeć na wykonywaniu kary, a konkretnie obowiązku prac na cele społeczne „w byle jaki sposób”. Powinniśmy się starać, aby prace te wykonywane na rzecz społeczności lokalnych przez osoby skazane, były wykonywane w taki sposób, aby przynosiły wymierne efekty społeczne. Dla przykładu mogę podać, że w gminie Wapno koło Wągrowca (sądowy okręg poznański) skazani wybudowali od podstaw na gminnym stadionie hotel. Władze gminy są z tego faktu bardzo dumne. To przedsięwzięcie zostało w środowisku lokalnym odpowiednio rozpropagowane. Innym przykładem jest Września, gdzie skazani systemem gospodarczym wyremontowali szkołę podstawową. Efekt wychowawczy podobny do przedstawionego wcześniej. Pierwszy przykład prezentowalismy na łamach serwisu. Zachęcam Państwa do poszukiwania takich właśnie miejsc prac dla skazanych. W podobny sposób wykonywana jest kara w krajach, które osobiście odwiedzałem. Jestem gorącym orędownikiem uspołecznienia wykonywania kary ograniczenia wolności, bo tylko w taki sposób osiągniemy jej wysoką efektywność w wykonywaniu, a przede wszystkim cele wychowawcze kary.

Podsumowując, chciałem podzielić się z Państwem swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniem w tym zakresie. Od kilku lat zajmuję się nadzorem nad wykonywaniem kary ograniczenia wolności w poznańskim okręgu sądowym. Co roku prowadzę badania nad efektywnością wykonywania tej kary. Wskaźnik efektywności systematycznie ulega poprawie. Dla przykładu podam, że w 2007 roku wskaźnik ten na dzień 30 czerwca wynosił 14,7 % niewykonanych kar – z powodu uchylania się skazanych od wykonywania kary ograniczenia wolności. Korzystając z okazji pragnę podziękować kadrze kuratorskiej tego okręgu, za skuteczny i efektywny nadzór nad wykonywaniem kary przez osoby skazane. Pragnę również w sposób szczególnie serdeczny podziękować organom samorządów terytorialnych, przedstawicielom podmiotów i innych zakładów pracy, za aktywność i zrozumienie potrzeb wymiaru sprawiedliwości, w tym służby kuratorskiej, w zakresie sprawnego i efektywnego wykonywania kary.

Konkludując pragnę raz jeszcze stwierdzić – iż o prestiżu wymiaru sprawiedliwości decyduje postępowanie karne wykonawcze, w którym bardzo ważnym ogniwem jest sądowy kurator zawodowy – samodzielny organ tego postępowania.

Dodaj komentarz