Sprawozdanie z VI Europejskiego Forum Resocjalizacji, Toruń 14-15 październik 2010
Po raz szósty w Toruniu odbyło się Europejskie Forum Resocjalizacji. Idea, która determinowała tegoroczną edycję konferencji, to przede wszystkim stworzenie warunków do swobodnej refleksji dla praktyków zajmujących się szeroko rozumianą resocjalizacją.
Organizatorami tegorocznego spotkania byli: organizacja trzeciego sektora – Fundacja Druga Szansa z Torunia, samorząd lokalny, Sekcja Resocjalizacji UMK oraz Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej w Lęborku. Ważne wsparcie dla organizatorów stanowiła aktywność w ramach pomocy w pracach organizacyjnych firmy Buisness Communication Group z Piły, która zajmuje się przygotowywaniem szkoleń dla pracowników wymiaru sprawiedliwości, przede wszystkich dla kuratorów sądowych. Zamiarem organizatorów było stworzenie platformy wymiany poglądów pomiędzy praktykami resocjalizacji, uwzględniającej wymiary pracy z osobami przebywającymi w zakładach karnych z zaakcentowaniem problemów rodzimego więziennictwa. Trudności opisywanych zarazem z perspektywy przedstawicieli służby więziennej, ale także przez byłych więźniów i przedstawicieli organizacji pozarządowych wspomagających osoby odbywające kary pozbawienia wolności. Drugi istotny kontekst VI Europejskiego Forum Resocjalizacji, to zamysł nad działalnością kuratorów sądowych, uwzględniający podstawowe trudności związane z formowanym w Polsce systemem probacji. Rozważania na temat problemów rodzimej probacji, miały w tym roku akcent szczególny, uwzględniający spojrzenie porównawcze, dzięki obecności gości z Wielkiej Brytanii: Sarah Mainwaring /szefowej probacji w Sheffield/ i Roberta Cotterella /kierownika zespołu kuratorskiego w West Bar – Sheffield/.
Otwarcia konferencji dokonał Pełnomocnik Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego ds. Profilaktyki Uzależnień, który przywitał wszystkich uczestników i wskazał na potrzebę organizowania spotkań, które stanowić mogą platformę wymiany doświadczeń z pożytkiem dla tych, którzy poddawani są oddziaływaniom resocjalizacyjnym.
Dwie pierwsze sesje pierwszego dnia konferencji zatytułowano Kuratorska Służba Sądowa a resocjalizacja. Pierwszym prelegentem był Michał Szykut, który w swoim wystąpieniu zatytułowanym Funkcjonowanie probacji we współczesnym społeczeństwie – problemy pedagogiczne i społeczne, przedstawił wyniki badań porównawczych przeprowadzanych w środowisku kuratorów sądowych w Polsce i w Wielkiej Brytanii. M. Szykut opisał wymiary funkcjonowania probacji we współczesnym społeczeństwie obywatelskim, wskazując na potrzebę otwarcia się systemu na współpracę ze środowiskami lokalnymi i podjęcie działań promujących pracę kuratorów. Postulowanie przez prelegenta nowego otwarcia się probacji na propozycje płynące ze środowiska naukowego, opisywanego jako wołanie o nowe relacje z uczelniami wyższymi, stanowiło istotny akcent wypowiedzi. Ważną częścią wystąpienia było krytyczne spojrzenie na korporacyjność zawodu kuratora, która w opinii M. Szykuta, może negatywnie wpłynąć na postrzeganie kuratorskiej służby sądowej w przyszłości.
Bezpośrednio do wcześniejszego wystąpienia nawiązywały kuratorki z ZKSS w Lęborku: Martyna Miklińska i Alicja Żółć. Przedstawiły one bowiem projekt tworzenia w Lęborku Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie, jako odpowiedz na potrzebę zwiększenia aktywności kuratorów w środowisku lokalnym, z uwzględnieniem potrzeb środowiska i współpracy ze służbami socjalnymi oraz z samorządem. Prelegentki przedstawiły koncepcję finansowania projektu, stan obecny i projekty rozwoju powstającej instytucji. Kuratorki zaakcentowały potrzebę kreowania instytucji, które objęłyby swoim działaniem pomoc i wsparcie dla ofiar przestępstw, ze szczególnym uwzględnieniem ofiar przemocy w rodzinie.
Po pierwszych wystąpieniach rozgorzała gorąca dyskusja, w ramach której odpowiadano na pytania padające bezpośrednio z sali. Zainteresowanie przedstawioną tematyką, potwierdzało aktualność diagnozy i potrzebę dalszej krytycznej refleksji na temat rodzimego systemu probacji.
Po krótkiej przerwie wznowiono obrady, a temat wystąpienia Sarah Mainwaring z Wielkiej Brytanii, pozwalał na kontynuowanie refleksji nad probacją, tym razem w kontekście brytyjskiego systemu. Temat wystąpienia Organizacja systemu probacji w Sheffield, to analiza zadań kuratorów zawodowych, przeprowadzona przez szefową probacji w tym mieście z uwzględnieniem trudności i problemów, których na co dzień doświadczają kuratorzy brytyjscy. S. Mainwaring opisując rzeczywistość pracy kuratorów w Sheffield nawiązała do ekonomicznej sytuacji kraju, która w jej opinii jednoznacznie determinuje działania w środowisku dozorowanych. Ograniczanie środków wydatkowanych na probację, stawianie przed nadzorującymi pracę kuratorów, konkretnych zobowiązań, np. obniżenia o 12 % powrotności skazanych do popełniania przestępstw, to tylko niektóre z ważnych wątków poruszanych przez prelegentkę. Wystąpienie Sarah Mainwaring wskazało na bardzo bliskie zależności pomiędzy sytuacja ekonomiczną, a perspektywą ograniczeń wydatków na działania resocjalizacyjne, których doświadczają aktualnie brytyjscy kuratorzy.
Wystąpienie Roberta Cotterella, kierownika zespołu z West Bar w Sheffield, koncentrowało się przede wszystkim na analizie narzędzi diagnostycznych stosowanych w codziennej pracy brytyjskich kolegów. Realizowanie ekspertyz ryzyka na rzecz sądów, uwzględniających stopień powrotności skazanych do popełniania przestępstw, wzbudził wyraźne zainteresowania słuchaczy. Tym bardziej, że aktualnie w naszym kraju podejmowane są prace na rzecz tworzenia narzędzi diagnostycznych, które mogłyby być wykorzystywane w pracy polskich kuratorów. R. Cotterell odważnie wskazywał na mankamenty stosowanych do diagnozowania narzędzi, akcentując ich nadmierne rozbudowanie i nadmiar czasu, który jest niezbędny do właściwego sporządzania ekspertyz.
Po wystąpieniach gości z Wielkiej Brytanii ponownie zaktywizowali się uczestnicy konferencji, którzy zadawali wiele pytań na temat szacowania ryzyka, które stosowane jest w Wielkiej Brytanii.
Pierwszą sesję zakończyło wystąpienie Romana Burczyka, przedstawiciela Business Commucations Group z Piły, który przedstawił szeroką ofertę szkoleń skierowaną do pracowników wymiaru sprawiedliwości. Warto zauważyć, że część proponowanej oferty odbiegała istotnie od dotychczas oferowanych, systemowych propozycji, jak chociażby kształtowanie umiejętności rozpoznawania kłamstwa.
Trzecia sesja zatytułowana Teatr a resocjalizacja, nawiązywała do ważnego wymiaru oddziaływań resocjalizacyjnych, jakie stają się udziałem kontaktu ze sztuką, ze szczególnym wskazaniem przedstawień i widowisk teatralnych.
Agnieszka Piasecka, instruktor ds. teatru w Wojewódzkim Ośrodku Animacji Kultury w Toruniu, w swoim wystawieni nt Teatru w służbie społecznej, przedstawiła autorska wizję funkcji teatru w kontekście relacji ze środowiskiem osób znajdujących się w sferze oddziaływań resocjalizacyjnych. Refleksja po wystąpieniu prelegentki mogła być tylko jedna, otóż teatr, a szczególnie współczesne jego oblicze, może znacznie wzbogacić ofertę oddziaływań resocjalizacyjnych i to zarówno w stosunku do nieletnich jak i dorosłych. Co szczególnie ważne, jednocześnie kierowanej do osób odbywających kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, jak i w wymiarze oddziaływań w stosunku do osób przebywających poza murami placówek izolacyjnych.
Drugim prelegentem sesji trzeciej był Krzysztof Papis z Uniwersytetu Wrocławskiego, twórca Teatru Więziennego Po Drodze. W swoim wystąpieniu Teatr jako katalizator, zawarł swój namysł nad funkcją resocjalizacyjną przedstawienia teatralnego, szczególnie w kontekście zaangażowania osadzonych w proces powstawania dramatu scenicznego. K. Papis nie obawiał się stawiać odważnych tez, które krytycznie odnosiły się do relacji osób wchodzących niejako z zewnątrz w środowisko więzienne, które często traktowane są jako obcy, intruzi działający na nie swoim terenie. Wystąpienie wzbudziło zainteresowanie uczestników konferencji, także ze względu na przekazana przez prelegenta dużej wiedzy fachowej o samym teatrze, która szczególnie wzbogacała jego subiektywne refleksje nt doświadczeń kreowania teatru więziennego.
Tradycją toruńskiego Forum jest okrągły stół, podczas obrad którego, dochodzi do wymiany poglądów pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi uczestnikami konferencji. Taka formuła pozwala na swobodne wyzwolenie opinii i uwag tych osób, które nie zabierają głosu w formie wystąpień lub nie zdążą wypowiedzieć w czasie kończących sesje dyskusji. Okrągły stół poprzedzony świadectwami byłych więźniów, którzy odważnie mówili o swojej trudnej drodze życia, stanowił płaszczyznę swobodnej, często jednoznacznie krytycznej debaty na temat sytuacji osób odbywających kary pozbawienia wolności w Polsce.
Drugi dzień konferencyjnych obrad zatytułowany Wykluczenie społeczne i przemoc a resocjalizacja, rozpoczęła mjr Urszula Wojciechowska Budzikur, z-ca Dyrektora Aresztu Śledczego w Częstochowie, wskazując w swoim wystąpieniu Medytacja chrześcijańska jako narzędzie resocjalizacji, na możliwość wykorzystania nowatorskich projektów w pracy z osadzonymi. Propozycje U. Wojciechowskiej znalazły swoja kontynuację w jednym z artykułów w Tygodniku Powszechnym, który stanowił uzupełnienie tego jakże interesującego referatu.
Kolejne wystąpienie dr Jana Michalskiego z ZKSS w Koninie oraz Ewy Woźnej – Płusy z ZKSS w Krośnie Odrzańskim, nawiązywały bezpośrednio do problemów osób, które poddawane są oddziaływaniom resocjalizacyjnym poprzez działalność kuratorów sądowych. Ubóstwo, wykluczenie społeczne, bezdomność i samotność człowieka w sytuacji beznadziei to oblicza trudności, które są udziałem podopiecznych kuratorów sądowych w Polsce.
Analiza przyczyn niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży to temat wystąpienia Jana Hyba z Wyższej Szkoły Ekonomii , Turystyki i Nauk Społecznych.
Tematyka przemocy w rodzinie to treść wystąpień dr Beaty Swiątek i Justyny Karolak z ZKSS w Elblągu. Prelegentki odnosiły się do bezpośrednich działań podejmowanych w środowisku na rzecz ofiar przemocy w rodzinie. Szczególnie ciekawe było wystąpienie J. Karolak, która przedstawiła tak istotne dla środowisk lokalnych nowe rozwiązania prawne dotyczące przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Prelegentka skonfrontowała nowe propozycje z rzeczywistością dostępnej oferty pomocowej. Analiza wydaje się być szczególnie ważna z powodu doświadczeń referentki, która jest nie tylko kuratorem sądowym, ale również specjalistą do spraw przemocy i kreatorką autorskich programów związanych z tym zjawiskiem.
Michał Mikliński kurator z ZKSS w Słupsku, podjął się wyjątkowo trudnego wyzwania, tematem wystąpienia uczynił rozważania na temat statystyki jako narzędzia opisującego prace kuratorów sądowych w Polsce. Skonfrontowanie się z tym tematem wymagało od referenta dużej wiedzy praktycznej i co szczególnie ważne, takiego przedstawienia tematu, który zainteresuje słuchaczy. Okazało się, że prelegent wykorzystując swoje doświadczenie, krytycznie opisał statystyczne meandry działalności rodzimej służby kuratorskiej, zgłaszając propozycje zmian, które ułatwiłyby realizowanie obliczeń zgodnie z oczekiwaniami. Kuluarowe dyskusje potwierdziły trafność wyboru tematyki przez występującego, którego refleksje stanowiły impuls do rozważań na temat rzeczywistości statystycznej w poszczególnych okręgach sądowych.
Ostatnie dwie sesje konferencji poświecone były tematyce penitencjarnej, czyli Więzienie a resocjalizacja. Znaczna cześć prelegentów kontynuowała wątki, które podjęła podczas wcześniejszych obrad okrągłego stołu. Spojrzenie na sytuację osadzonych w Polsce z różnych perspektyw: organizacji pozarządowych w wystąpieniach Tomasza Kowalskiego /Fundacja Druga Szansa z Torunia/ i Marka Łagodzińskiego /Fundacja Sławek/, przedstawicieli służby więziennej Agnieszki Szatkowskiej /AŚ Toruń/, która opisała sytuację kobiet odbywających kary pozbawienia wolności w naszym kraju, stworzyło możliwość do rozważań nad potrzebą poszukiwania nowych alternatywnych metod oddziaływań.
Ze szczególnym zainteresowaniem od wielu już lat, oczekiwane są wystąpienia płk Zygmunta Lizaka, który z racji swojego bogatego doświadczenia zawodowego / dyrektor Służby Więziennej w Krakowie – stan spoczynku/ i trafności spostrzeżeń odnoszących się bardzo często do spraw poruszanych przez media, jest dla wielu forumowiczów autorytetem. Tegoroczny referat Z. Lizaka podejmował temat rzeczywistości penitencjarnej w Polsce, jej niewykorzystanych możliwości i zagrożeń. Kolejny raz Pan Pułkownik odważnie i z dystansem analizował rodzimą rzeczywistość i problemy służby więziennej.
Na postulaty potrzeb nowych alternatywnych oddziaływań na więźniów, odpowiedział w swoim wystąpieniu ks. Dr Piotr Krakowiak, przedstawiając realizowany projekt działalności resocjalizacyjnej wśród więźniów, poprzez wolontariat hospicyjny. Prelegent uznał, odwołując się do doświadczeń związanych z realizacją projektu, że mamy do czynienia z propozycją tyleż oryginalną, co skuteczną. Trwale pozytywnie wpływającą na postawy osadzonych.
Roman Fons z ZKSS w Poznaniu opisał działania resocjalizacyjne i profilaktyczne Krajowego Stowarzyszenia Resocjalizacji.
Zakończenie VI Europejskiego Forum zostało wzbogacone o wręczenie gościom z Wielkiej Brytanii jubileuszowych statuetek ufundowanych przez Wielkopolskie Stowarzyszenie Kuratorów Sądowych, jako dowód bardzo bliskich relacji, które tradycyjnie od lat łączą kuratorską organizację z Polski i brytyjski okręg probacyjny South Yorshire.
Tegoroczne Forum, dzięki kilku nurtom rozważań na temat szeroko rozumianych oddziaływań resocjalizacyjnych, zainspirowało cześć uczestników do kontynuowania zamysłu nad postawionymi problemami w swoich branżowych środowiskach, podczas zawodowych szkoleń. Celem Forum jest przecież sygnalizowanie najważniejszych problemów rodzimej resocjalizacji, a nade wszystko, stwarzanie warunków do często krytycznych rozważań na temat rzeczywistości działań służb, organizacji i stowarzyszeń, pracujących na rzecz osób, które potrzebują pomocy. W ramach VI Europejskiego Forum Resocjalizacji udało się zrealizować opisany powyżej cel.